Jacques Maritain i nowa cywilizacja chrześcijańska
Warszawa 2007
Wydawnictwo „Fronda”
ss. 408

Za Maritainem Autor uzasadnia, że warto by głos chrześcijan nie tylko brzmiał w polifonicznej debacie nowoczesności, ale by był dla tej debaty konstytutywny.
[z recenzji ks. prof. Piotra Mazurkiewicza]

• Recenzja książki ukazała się w “Studia z filozofii Boga, Religii i Człowieka” nr 5 (2009): Jarosław Babiński, Filozofia historii – Jacquesa Maritaina spojrzenie na cywilizację, s. 285-291

Z recenzji ks. prof. dr . hab. Piotra Mazurkiewicza:

Przedmiotem niniejszej książki jest spór o cywilizację. Ów spór autor – ks. Jacek Grzybowski, referuje na podstawie dzieł i dokonań wybitnego francuskiego filozofa Jacquesa Maritaina (1882-1973), na którego książkach we Francji i w Polsce wychowały się przynajmniej dwa pokolenia.

Książka napisana jest ze swadą, dobrym językiem. Autor bardzo rzeczowo analizuje myśl francuskiego filozofa, dotyczącą jego projektu cywilizacyjnego. Prowadzi zarazem refleksję oraz polemikę nad kształtem i skutkami dorobku oświecenia zarówno w dziedzinie kulturowej jak i filozoficznej. Ks. Jacek Grzybowski wydaje się dobrze rozumieć nie tylko homogeniczny świat chrześcijańskiego średniowiecza, ale i niemożność jego dokładnego odwzorowania we współczesnej kulturze europejskiej i obecnych warunkach cywilizacyjnych.

W rozważaniach widać niewątpliwą tęsknotę za cywilizacją, której fundamentem byłaby chrześcijańska aksjologia. Autor przedstawiając tezy Maritaina pragnie przekonać czytelnika, że choć żyjemy w świecie pluralistycznym światopoglądowo, co niewątpliwe jest osiągnięciem cywilizacji Zachodniej, to jednak w przestrzeni sporu o wartości nie może zabraknąć wyraźnego głosu ludzi wierzących w duchową siłę i moc odnowy Ewangelii. Za Maritainem Autor uzasadnia, że warto by głos chrześcijan nie tylko brzmiał w polifonicznej debacie nowoczesności, ale by był dla tej debaty konstytutywny. Na przeszkodzie stają jednak – jak czytamy – przemiany zachodzące w obszarze kultury wysokiej. Kultura jako przestrzeń wartościowania ustąpiła bowiem miejsca kulturom w liczbie mnogiej, rozumianym jako wielość równouprawnionych odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne i społeczne. Aby chronić zatem europejskie dziedzictwo przed degradacją a jednocześnie zapewnić jego twórczy wkład w kulturę globalną, warto zwrócić uwagę na propozycje cywilizacyjne Maritaina.

Niewątpliwą zaletą pracy jest przypomnienie i wyakcentowanie maritainowskiej myśli dotyczącej roli, zadań i zaangażowania świeckich w Kościele katolickim. Sam będąc świeckim audytorem na II Soborze Watykańskim i jego wielkim promotorem w świecie, Maritain dostrzegał niezwykłe znaczenie twórczej pracy świeckich chrześcijan – „akordowych robotników świata” – dla żywotności i siły chrześcijaństwa. Autor przywołuje także, zapomnianą dziś przez wielu,  rolę „środków ubogich” w pracy nad budowaniem nowego ładu cywilizacyjnego natchnionego ewangelicznie i gotowości do ponoszenia wyrzeczeń przez chrześcijan, którym losy zachodniej cywilizacji nie są obojętne.

W pracy ks. Grzybowski podejmuje się także refleksji nad pytaniem: na ile maritainowska wizja jest dziś propozycją o charakterze globalnym, na ile zaś jednak uzasadnionym wezwaniem do obrony europejskiej czy też zachodniej tożsamości? Czy współcześnie, przy zaniku i deprecjonowaniu wielkich projektów cywilizacyjnych, propozycja ta ma jeszcze szanse ożywiać struktury społeczne? Uważam, że książka winna wzbudzić uwagę czytelników zainteresowanych chrześcijańską koncepcją cywilizacji i kultury, zarówno przez przypomnienie postaci i dorobku Jacquesa Maritaina, jak i przez wskazanie na aktualne zadania i wyzwania stojące przed Europą.